Μουσείο Ελιάς Κυκλάδων
Το λιοτρίβι αυτό στον Πιτροφό γνωστό και ως “βίδα”, καταλαμβάνει σημαντικό τμήμα από το ισόγειο “κατώγι” του διώροφου πέτρινου κτίριου. Ο πρώτος όροφος ήταν ανέκαθεν την κατοικία του ιδιοκτήτη.
Αποτελεί θαυμάσιο δείγμα μιας μικρής προβιομηχανικής ζωοκίνητης μονάδας παραγωγής ελαιόλαδου. Οι όψεις του και η εσωτερική λιθοδομή έχουν ωραία αποκατασταθεί διασώζοντας όλα τα αρχικά δομικά στοιχεία, που ήταν τυπικά της αγροτικής αρχιτεκτονικής των Κυκλάδων.
Το ελαιοτριβείο παρουσιάζει και μια ιδιαιτερότητα. Στα περισσότερα ελαιοτριβεία της Άνδρου η διαδικασία περιοριζόταν σε ένα μικρό χώρο. Όμως το ελαιοτριβείο αυτό ήταν χωρισμένο σε διαφορετικά δωμάτια για τα διαφορετικά στάδια της διαδικασίας.
Στο χωριό το σπίτι ήταν γνωστό και ως «Δεσποτικό» γιατί σε αυτό ήρθε το 1823 ο Μητροπολίτης (Δεσπότης) Βάρνης Φιλόθεος Καρκάκης που κατήγετο από τον Πιτροφό και πέρασε τα τελευταία χρόνια της ζωή του. Γνήσια στοιχεία του κτιρίου, όπως τρία βόλια, δύο πέτρινες πλάκες αλέσματος, και άλλες δομικές λεπτομέρειες του κτιρίου, δείχνουν ότι το λιοτρίβι λειτουργούσε πολύ πριν τον 18ο αιώνα, με κάποια στοιχεία του να υπάρχουν περισσότερο από 400 χρόνια.
Ο ιδιοκτήτης Δημήτρης Χέλμης, προσωπικά ξεναγεί τους επισκέπτες, εξηγώντας όλα τα στάδια της παραγωγής του ελαιολάδου: Τον ζωοκίνητο τρόπο άλεσης στο ένα δωμάτιο, τον έξυπνο μηχανισμό συμπίεσης στο άλλο, και τέλος στο δωμάτιο αποθήκευσης, όπου η θερμοκρασία του χώρου ρυθμίζεται φυσικά από τον σχεδιασμό και την κατασκευή της ογκώδους τοιχοποιίας. Τα βασικά στοιχεία των διαφορετικών ποιοτήτων ελαιολάδου εξηγούνται με σαφήνεια, ώστε οι επισκέπτες να γνωρίζουν πολύ περισσότερα στοιχεία πλέον όταν αγοράζουν ελαιόλαδο.
Τελικώς στο δροσερό κατώι/αποθήκη των 400 περίπου ετών, οι επισκέπτες καλούνται να παρακολουθήσουν βίντεο που παρουσιάζει την ζωοκίνητη παραγωγή ελαιολάδου που έγινε το 2000 στο μουσείο με τον γνήσιο υπάρχοντα εξοπλισμό του. Η αποκατάσταση του ελαιοτριβείου έγινε με αγάπη από τον κ. Χέλμη, και το βίντεο δείχνει την χαρά της επαναλειτουργίας του λιοτριβιού με ανθρώπους που είχαν δουλέψει στο λιοτρίβι πριν 40 χρόνια. Το μουσείο δεν δίνει στον επισκέπτη μόνο μία νέα οπτική για το λάδι που χρησιμοποιεί καθημερινά, αλλά παρέχει επίσης μία αξέχαστη ματιά στη ζωή ενός νησιώτικου Κυκλαδικού χωριού.
Αποτελεί ιδανικό σημείο αφετηρίας, τερματισμού, είτε ενδιάμεσης στάσης κατά τον σχεδιασμό πεζοπορικών διαδρομών, στο μεγαλύτερο των 100 χλμ πεζοπορικό δίκτυο της Άνδρου.
Το Μουσείο Ελιάς Κυκλάδων αν και σχετικά μικρό, τα τελευταία χρόνια βραβεύεται από το TripAdvisor ως ένα από τα 10 κορυφαία αξιοθέατα της Ελλάδος.